31°
MarasExpress.Com – Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği tarafından 24-31 Ekim tarihleri arası “Ulusal Anatomi Haftası” olarak değerlendirilmektedir. “Ulusal Anatomi Haftası” kapsamında İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doçent Doktor İlke Ali Gürses ile kadavra sorununu ve tıp eğitimine yansımalarını konuştuk.
Yeni mezun bir hekimin, birçok farklı bilim dalının ve disiplinin ortak emeği olduğunu vurgulayan Doç. Dr. İlke Ali Gürses, “Tıp yolculuğunda, hem öğrenciler hem de onları eğitecek hocalar sayısız sorunlara meydan okur. Kimi birden karşınıza çıksa da el birliğiyle hızlıca çözülür. Kimi ise tıp eğitimi kadar eskidir ve çözülmesi de bir o kadar meşakkatli” ifadelerini kullandı.
“TIP EĞİTİMİNİN TEMEL SORUNLARINDAN BİRİ: KADAVRA”
Doç. Dr. Gürses konuşmasını şu sözlerle sürdürdü: “Tıp eğitimimizde herkesin bildiği ve ülkemizin tüm bireylerini etkileyen bir sorun var. Kimsenin, hatta doktorların bile konuşmak istemediği bir sorun. Kronikleşmiş, sadece çok az kişinin bir çözüm aramak için çabaladığı, belki de tıp eğitiminin en temel ve ilk akla gelen sorunlarından biri, kadavra sorunu. İnsan kadavrası, anatomi eğitimi için vazgeçilmez kabul edilir. Sonuçta, bir doktor anatomi öğrenmeden hastasını muayene bile edemez. Ameliyat yapacak bir cerrahı veya film raporu yazacak bir radyoloji uzmanını varın siz düşünün. İşte böyle köklü bir sorundur kadavra sorunu; bilinen ama konuşulmayan, ortak paydada buluşulan ama çözülememiş.”
Doç. Dr. Gürses, kadavra sorunu hakkında pek bilinmeyenin ise ne derece yaygın olduğu ve tıp eğitimini nasıl etkilediği olduğunu belirtti ve konuya İÜ İstanbul Tıp Fakültesi tarafından 2016 yılında yürütülen bir araştırmanın sonuçları ile ışık tutmaya çalıştı. Bu noktada konuya, Türkiye’de kendi altyapı imkânları ile lisans eğitimi verebilen ve yürütülen çalışmalara katılan 52 tıp fakültesinin 6’sında kadavra ile eğitim yapılamadığını söyleyerek giren Doç. Dr. Gürses, “Bu fakültelerin 4’ünde eğitim için insan iskeleti ve kemiği dahi kullanılamıyor. ‘Altı’ kulağa çok büyük gibi gelmemiş olabilir diye eğitimde kadavra kullanabilen fakültelere göz atalım. Eğitimde kadavra kullanabilen tıp fakültelerinde 1 kadavra başına ortalama 70 öğrenci düşüyor. Tıp eğitimi için ideale yakın sayılabilecek sınırda, yani 1 kadavraya 10 veya 15 öğrencinin düştüğü tıp fakültesi sayısı ise sadece 5. Kadavra başına düşen öğrenci sayısı düşünüldüğünde anatomi eğitiminin ağırlıklı olarak maketler üzerinde gerçekleştirildiğini anlamak zor değil. Ayrıca bu sayıları değerlendirirken her yıl eğitim alan öğrenci sayısı da düşünülürse, bu kadavraların uzun bir süre kullanıldığını tahmin etmek zor olmuyor” şeklinde konuştu.
“EN ÖNEMLİ SORUN KADAVRA TEMİNİNDE YAŞANAN GÜÇLÜK”
En önemli sorunun kadavra temininde yaşanan güçlük olduğunu ifade eden Doç. Dr. Gürses, bunu tam olarak anlamak için Türkiye’deki kadavra kaynakları hakkında bilgi sahibi olmanın yeterli olacağını söyledi. Doç. Dr. Gürses sözlerine şöyle devam etti: “Güncel yasal düzenlemeler başlıca iki kadavra kaynağı sunmaktadır. Bunlardan birincisi kimsesiz veya yakınları tarafından sahiplenilmeyen kişilerin bedenleridir. Bu bedenler ya hastanelerde vefat etmiş ya bu hastanelerin morglarına getirilmiş kişilere ya da adli otopsi yapılmış ve savcılığın ileri kovuşturmaya gerek görmediği adli vakalara aittir. İkinci ve toplum tarafından daha az bilinen kaynak ise beden bağışıdır. Beden bağışı, 18 yaşını doldurmuş bir kişinin kendi bedenini, vefat etikten sonra tıp eğitimi ve bilimsel araştırmalarda kullanılması amacıyla, hayatta iken kendi rızası ile bağışlamasıdır. Akla gelen ilk soru; bu iki kaynağın Türkiye’de ne kadar yaygın olduğudur. Kadavra kullanarak eğitim verebilen 46 tıp fakültesinin 39’u (%85’i) kimsesiz kadavra kullanabilmektedir. Bağış kadavra kullanabilen fakülte sayısı ise 23’tür, yani tüm fakültelerin yarısıdır. İkinci soru; bu iki kaynağın ne düzeyde etkin kullanılabildiğidir. Kimsesiz kadavra kullanabilen tıp fakültelerinde en son kadavra temininin üzerinden geçen süre ortalama 6 yıldır. Bağış kadavra kullanabilenler için aynı süre ise ortalama 3 yıldır. Daha yaygın bir kaynak olmasına rağmen kimsesiz kadavraların temin edilmesi en az iki kat daha zor olmaktadır. Kimsesiz kadavraların temininde karşılaşılan zorluklar, Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği’nin Nisan 2013’te hazırladığı ‘Türkiye’de Kadavra Sorunu ve Çözüm Önerileri’ başlıklı raporunda detaylı olarak açıklanmıştır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi derneğin internet sayfasından elde edilebilir.”
“BEDEN BAĞIŞI DÜŞÜNCESİ YAYGINLAŞTIRILMALI”
Doç. Dr. Gürses, Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği’nin, kadavra sıkıntısını çözmek ve insanların bedenlerini bağışlama konusunda farkındalıklarını arttırmak amacıyla 2012 yılında “Ulusal Beden Bağışı Kampanyası”nın başlatıldığını ifade etti. Doç. Dr. Gürses, kampanyanın İÜ İstanbul Tıp Fakültesi’ndeki yansımasının mutluluk verici olduğunu vurgulayarak, “Anatomi Ana Bilim Dalı’mıza yıllık beden bağışı başvurusu 2012 yılı öncesi yılda ortalama 3 iken 2017 yılı için ortalama 30 civarındadır. Yavaş ama istikrarlı bu artış gelecek için ümit vericidir. Ancak bu beklentinin kalplerde ve sözlerde kalması, kadavra sıkıntısına güncel durumdan daha fazla katkı sağlamayabilir. Bu amaçla da beden bağışı düşüncesinin yaygınlaştırılması, konu hakkında insanların bilgilendirilmesi ve akıllarındaki soruların cevaplanması elzemdir. Ayrıca sağlanacak bilginin beden bağışına ilgi gösteren kişilerin kolayca ulaşabileceği bir şekilde, örneğin beden bağışı kabul eden tıp fakültelerinin veya bu fakültelerin Anatomi Ana Bilim Dallarının internet sayfaları gibi kolay ulaşılabilir platformlarda paylaşılması temel ilke olmalıdır. Bu görev, herkesten önce şüphesiz anatomistlere aittir. Ne var ki, 2016 yılı itibari ile resmi internet sitesinde beden bağışı hakkında bilgi sağlayan fakülte veya ana bilim dalı sayısı 9 ile sınırlıdır. Temennimiz, beden bağışı konusunda sağlıklı ve güvenilir bilginin resmi kaynaklar yolu ile halkımıza sunulmasıdır. Bu uygulama özellikle beden bağışını nasıl yapacağını öğrenmeye çalışan kişilerin güvenilir olmayan ve gerçek dışı kaynaklardan etkilenmemesi adına elzemdir” dedi.
Beden bağışı ile bir hekimin anatomi öğrenmesinin, beceri ve tecrübe kazanmasının çok önemli olduğunun altını çizen Doç. Dr. Gürses, “Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği tarafından 24-31 Ekim tarihleri arası ‘Ulusal Anatomi Haftası’ olarak değerlendirilmektedir. Bu hafta boyunca çeşitli faaliyetler ile gönüllülük esasına göre bedeni kadavra olarak bağışlama konusunda toplumsal duyarlılığı artırmak amaçlanmaktadır. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Anatomi Ana Bilim Dalı, hem kurumsal olarak toplumu beden bağışı konusunda bilgilendirmekte hem de yürüttüğü bilimsel araştırmalar ile duyarlılık çalışmalarına destek vermektedir” diye açıkladı.
Doç. Dr. Gürses, beden bağışı yapmak isteyen bireylerin, nüfus cüzdanları ile bir tıp fakültesinin Anatomi Ana Bilim Dalı’na başvurmalarının yeterli olacağını ve bağış taleplerinin ilgili ana bilim dalının hazırlayacağı bir tutanak ile resmileştirileceğini ifade etti. Tutanakta, beden bağışı yapmak isteyen kişinin bu talebine iki kişinin tanıklık etmesi gerektiğini belirten Doç. Dr. Gürses, konuşmasını şu sözlerle sonlandırdı: “Bu konuda ana bilim dalları başvuru yapan kişilere yardımcı olmaktadır. Ancak, bağış yapmayı düşünen kişilere, bu kararlarını aileleri ile konuşmalarını ve onları da bu sürece dâhil etmelerini tavsiye ederiz. Unutulmamalıdır ki kişi vefat ettikten sonra yaptığı beden bağışının yerini bulabilmesi ancak bu karara rıza gösteren ailelerin özverisi ile gerçekleşmektedir. Böylece beden bağışı yapan kişinin fedakârlığı ve ailesinin özverisi, eğitim aldığı süre boyunca bir hekime ve bu hekimin sağlık hizmeti vereceği her hastasının hayatına ölümden sonra bile dokunmaya devam edecektir. Beden bağışı konusunda daha ayrıntılı bilgi almak isteyen kişiler İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Anatomi Ana Bilim Dalı veya Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği internet sayfalarını inceleyebilirler.”
