30°
Bıçak; kesme işleminde kul-
lanılan, ağzı çelik malzemeden
Harmancık Mahallesi (Foto: Nejat Ata)
Harmancık Mahallesi Nüfus Gelişim Grafiği
sapı ise boynuz, şimşir ağacı
ve fiber türü malzemelerden
yapılan araçtır. Kahramanma-
raş civarında yapılan ören yeri
kazılarında ve merkeze bağlı
Hartlap köyündeki inceleme-
lerde Kahramanmaraş’ta bıçak-
çılığın Kahramanmaraş tarihi
kadar eski olduğu ve yapımı-
nın hâlen Hartlap’ta sürdürül-
düğü görülmektedir. Hartlaplı
ustalar bıçak yapımında ken-
dilerine has tekniklerini gele-
neksel olarak usta çırak ilişkisi
içinde babadan oğula aktararak
sürdürmektedirler. Sap kısmın-
da kullanılan manda boynu-
zu, koçboynuzu, keçiboynuzu,
şimşir ağacı geleneksel olarak
işlenmektedir. Bunun yanında
günümüzde fiber veya plastik
malzemeler de sap üretiminde
kullanılmaktadır. Bıçaklar kul-
lanım alanlarına göre kurban
bıçağı, meyve bıçağı, cep bıça-
ğı, kasap bıçağı, döner bıçağı,
mutfak bıçağı vb. şekil ve isim-
lerde üretilmektedir.
Kahramanmaraş ilinin
Coğrafi İşaret ve Tescilli Hart-
lap Bıçakları, şimşir bitkisi
kullanılarak üretilmekte ve bu
bitki ahşap işçiliğinde yaygın
olarak kullanılmaktadır. Ayrıca
bıçak yapımında önemli olan
manda boynuzu son yıllarda
oldukça azalmış ve buna bağlı
olarak manda boynuzu temini
güçleşmiştir. Bu durum manda
boynuzu saplı bıçakların pa-
halı ve değerli olmasına neden
olmuştur. Görüldüğü gibi yö-
relerin fiziki ve beşerî coğrafya
özellikleri coğrafi işaret tescili-
ne kaynaklık edecek özellikleri
ortaya çıkarmaktadır. Verilen
örneklerden anlaşılacağı gibi
Coğrafi İşaret Tescili’nde öne
çıkan iki önemli unsur yerellik
ile ayırt edici üretim metotları
ve malzeme kullanımıdır.
Hartlap Mahallesi’nin coğ-
rafi tanımlaması yapıldığında
ilk akla gelen yöresel bıçaklar-
dır. Hartlap Mahallesi’nde ger-
çekleştirilen saha çalışması ne-
ticesinde ortalama 1200 haneye
sahip olan köyde irili ufaklı ki-
şisel atölyeler bulunmaktadır.
Hartlap Mahallesi’ne bıçakçılık
sektörünü kazandıran Çelik
ailesidir. Çelik ailesinden Ali
Usta, 1820’li yıllarda Osmani-
ye’nin Haruniye bölgesinden
Hartlap’a gelmiş ve demircilik
sektörünü bölgeye kazandır-
mıştır. Sonrasında demircilik
sektörünün yürütücüleri Recep
ve Ahmet Ustalar iken onları
torun ve çocukları olan Ökkeş,
Mustafa ve Hasan Hüseyin Çe-
lik kardeşler, 1940-1945 yılla-
rında Hartlap bıçağı olarak ün
salacak olan bıçakların seri üre-
timine başlamışlardır. Böylece
daha önce demirciliğin yanında
bıçak üretimi yapılırken zikre-
dilen tarih sonrasında bıçakçılı-
ğın yanında demircilik işleri ile
uğraşılmıştır. Ökkeş, Mustafa
ve Hasan Hüseyin Çelik kar-
deşlerin yetiştirdikleri çırak ve
kalfalar daha sonra kendi atöl-
yelerini açmışlar ve böylece bı-
çakçılık Hartlap Mahallesi’nde
önemli bir geçim kaynağı hâli-
ni almıştır. Bölgede bıçakçılık
sektöründe öne çıkmış isimler
arasında Yaşar Demir, Mehmet
Üzüm, Ali Biber gibi ustaların
Ökkeş Çelik – Bıçak Ustası
HARTLAP BIÇAĞI
Hartlap Bıçakları
84
Kahramanmaraş
Ansiklopedisi
isimleri zikredilmektedir. Gü-
nümüzde sektörün geliştiril-
mesi adına yapılan çalışmaları,
6 kuşaktır demircilik yapan ve
bıçakla özdeşleşmiş Çelik aile-
si, resmî bir işletme statüsünde
sürdürmektedir. Ökkeş Çelik
sonrasında sektörü oğulları
İsmail ve Ahmet Çelik devam
ettirmiş sonrasında ise İsmail
Çelik’in oğulları Mehmet Ök-
keş ve Bahattin Çelik 20.10.2009
yılında ÖK*Ç Ökkeş Çelik
Hartlap bıçaklarının marka
tescilini alarak sektörün canlı
tutulmasını ve Maraş sınırları
dışında da Hartlap bıçağının
kullanılmasına katkı sağlamış-
lardır. Ayrıca Kahramanmaraş
Büyükşehir Belediyesi Başkan-
lığı tarafından da Hartlap bıça-
ğının coğrafi işaret tescil belgesi
22.12.2017 tarihinde alınmıştır.
Hartlap bölgesinde üretimi
yapılan bıçaklar şu şekildedir:
böbrekli bıçak, söğüt yaprağı,
yılandili, Hatay bıçağı, ustura
bıçağı, satır, kasap bıçakları,
meyve ve mutfak bıçakları, av
bıçakları, aşı bıçağı ve kılıç tür-
lerinde üretimi yapılmaktadır.
KAYNAKÇA:
https://www.kulturportali.gov.tr/
turkiye/kahramanmaras/kulturat-
lasi/bicakcilik820970, Erişim Tarihi:
09.10.2019.
İbrahim ERŞAHİN-Mahmut GÜ-
VEN, Kahramanmaraş Ansiklope-
disi, “Bıçakcılık”, Kahramanmaraş
2018, s.197.
İhsan BULUT-Şakir FURAL, “Serik
Bıçağı’nın Coğrafi İşaret Tescili Kap-
samında Değerlendirilmesi”, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi,
Nisan 2018 22 (Özel Sayı)
ss.557-580 s.559-560.
Türk Patent ve Marka Kurumu, Hart-
lap Bıçağı Coğrafi İşaret Tescil Raporu.
Kahramanmaraş Manşet gazetesi,
09.08.2019 s.2.
Bahattin ÇELİK ile Yapılan Kişisel
Görüşme, 25.09.2019
Mehmet ETKİ ile Yapılan Kişisel Gö-
rüşme, 25.09.2019
Mustafa BIÇAK ile Yapılan Kişisel
Görüşme, 25.09.2019.
Ökkeş ÇELİK ile Yapılan Kişisel Gö-
rüşme, 25.09.2019.
Yaşar DEMİR ile Yapılan Kişisel Gö-
rüşme, 25.09.2019.
Ahmet ÇELİK ile Yapılan Kişisel Gö-
rüşme, 14.10.2019.
MUSTAFA EDİP ÇELİK
RECEP ÇELİK
