29°
Türkiye’de uygulanan müteahhitlik sistemindeki boşluklar nedeniyle dolandırılan milyonlarca insan var. Kahramanmaraş’ta bu rakam ise son iki yıl içine bini geçti. Bu korkunç rakamların önüne geçmek için hükümetin acil olarak mevcut sistemdeki boşlukları gidermesi gerekiyor.
Kahramanmaraş’ta son iki yılda batan veya kaçan müteahhitlerin arkada bıraktığı mağdur yığınının rakamı binleri geçti. İnsanlar bir ev sahibi olmak ümidiyle onlarca yıl gecesini gündüzüne katıp çalışıyor; bütün birikimini bir müteahhide veriyor. Özellikle son yıllarda kaçan müteahhitler incelendiğinde dolandırıcılık yöntemi daha çok peşinatların toplanmasının hemen ardından ya da aynı dairenin 4-5 kişiye kadar satılmasıyla gerçekleşiyor. Bugün müteahhitlik belgesi almak için asgari şu belgelere sahip olmak gerekiyor: “500 metrekareden küçük olmak şartıyla yetkili makamlarca onaylanmış mimari proje, İlgili idaresince onaylı imar çapı, tapu fotokopisi, nüfus cüdanı aslı ve fotokopisi, ikametgah belgesi, Halk Bankası Bakanlık 118 kodlu hesabına 750 lira yatırıldığına dair dekont, Çevre Şehircilik ve İl Müdürlüğü’nün döner sermaye işletmesinden alınacak fatura, geçici müteahhitlik yetki belgesi numarası kullanımına ilişkin taahhütname.” Müteahhitlik belgesi almanın çok kolay olduğu bir sistemde bugün Kahramanmaraş’ta 4 bin 500 civarında müteahhit var. Bu rakamın yaklaşık yarısını geçici müteahhitler oluşturuyor. Türkiye ekonomisinin lokomotifini oluşturan inşaat sektöründe art niyetli veya mesleki yeterlilik taşımayan kişilerin sektöre girmesi hem gerçek müteahhitlerin işini baltalıyor hem de sektöre olan güveni sarsıyor.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Kahramanmaraş İl Temsilcisi Hanifi Toptaş ile müteahhitlik sitemindeki boşlukları irdeledik. İnşaat sektöründe yaşanan dolandırıcılık vakalarına karşı alınması gereken ilk önlem daha ruhsatı vermeden önce müteahhitten teminat talep edilmesi. İkinci önlem ise aynı dairenin birden fazla kişiye satılmasını önüne geçme amaçlı müteahhit sicillerinin ve tapu bilgilerinin yer aldığı, vatandaşların kolayca erişebileceği bir otomasyon sistemi. Sistemdeki boşluklar nedeniyle vatandaşların ciddi mağduriyet yaşadığını belirten TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İl Temsilcisi Toptaş, devletin ihalelere getirdiği teminat sisteminin ruhsat aşamasında müteahhitler için de getirilmesinin büyük oranda vatandaşların yararına olacağını belirterek; “Bugün o binanın birim fiyatları üzerinden en azından ne kadara mal edileceği çıkarılabiliyor. Bu çıkarılan fiyatlar üzerinde bir teminat oluşturulabilir. Bu teminatlar devlet ihalelerinde nasıldır? Müteahhit arsa kendininse arsayı teminat olarak gösterebilir. Yani bugün devlet ihalelerindeki sistem nasıl uygulanıyorsa burada da aynı sistem uygulanabilir diye düşünüyorum. Uzman kişilerin oturup sektöre de zarar vermeden bunu nasıl gerçekleştirebileceklerini düşünmesi gerekiyor” dedi.
Türkiye’de müteahhitlerin belirlenmesi onların en azından sicillerinin tutulması noktasında problemler olduğunu belirten TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Kahramanmaraş İl Temsilcisi Hanifi Toptaş, art niyetli veya mesleki yeterlilik taşımayan insanların hem sektördeki işini ciddiyetle yapan müteahhitlere hem de ev sahibi olmak isteyen vatandaşlara zarar vermemesi için alınması gereken ilk önlemin ihalelerde olduğu gibi teminat sisteminin getirilmesi olduğunu söyledi.
Toptaş, “Şu anda mağduriyetlerin önüne geçmek için yapılacak ilk şey teminat sistemi oluşturulabilir. En azından burada kısmen bir şeylerin önüne geçebilirsiniz. Veya bir firmanın en azından ön sermayesi güçlü değilse veya sermayesine göre işe girmesine sebebiyet verebilirsiniz. Tabi teminat sistemini yaptığımızda da her şey çözülmeyecek. Ama burada vatandaşların artık bilinçlenmesi gerekiyor. Bayındırlıktan bugün Çevre Şehircilik İl Müdürlüğünden işte müteahhitlik belgesi alan kişi aslında Müteahhit değildir. Yani dolayısıyla da vatandaşların herhangi bir daire alacakları zaman bu firmayı çok iyi araştırmaları lazım. Önceki referans işlerine bakmaları lazım. Sonrasında en azından işin bu işi ne kadar profesyonelce yapıyor bunlara bakmak lazım. Araştırması lazım, sorması lazım. Bunun neticesinde sözleşmelerini yapmaları lazım”
Sektördeki boşlukları gidermek adına alınacak önlemlere ilişkin atılacak adımlarda sektöre zarar vermemek için ince eleyip sık dokunulması gerektiğini ifade eden Başkan Hanifi Toptaş, şöyle konuştu: “ Burada devletin kamu ihalelerinde belirlediği oranlar var, bunlar üzerinden bir şeyler çıkarılabilir. Buna göre bir teminat belirlenebilir. Bugün binanın zaten çevre şehircilik tarafından hazırlanan birim fiyatları var bu birim fiyatları üzerinden zaten ruhsat da çıkıyor. Bugün o binanın birim fiyatları üzerinden en azından ne kadara mal edileceği çıkarılabiliyor. Bu çıkarılan fiyatlar üzerinde bir teminat oluşturulabilir. Veya müteahhit arsa kendininse arsayı teminat olarak gösterebilir. Yani bugün devlet ihalelerindeki sistem nasıl uygulanıyorsa burada da aynı sistem uygulanabilir diye düşünüyorum. Uzman kişilerin oturup sektöre de zarar vermeden bunu nasıl gerçekleştirebiliriz, diye düşünmeleri gerekiyor. Bunun hesabını en azından istatistik verilerini de alarak uzman kişiler tarafından rahatça oluşturabileceğimi düşünüyorum.”
Teminat talebinin bina ruhsatı verilmeden önce yapılması gerektiğinin altını çizen Toptaş, şunları kaydetti: “Ruhsat onaylanmadan en son onay verilirken; en azından böyle bir teminat mektubu dosyaya konulabilir. Bu teminat mektubu konulduğu zaman da o arsada artık ondan sonraki satışlarda kimin mağduriyeti varsa; insanların hakları o teminat üzerinden kısmen de olsa korunabilir. Bu detaylı bir konu, bunu uzman kişiler oturur istatistik verilerinde çıkartarak en azından burada nasıl bir şey yapılabilir? Bununla alakalı bir çalışma yapılabilir. Fakat şu anda maalesef ülkemizde bununla alakalı hiçbir çalışma yok.”
YENİ BİR BİRİM VE OTOMASYON SİSTEMİNE İHTİYAÇ VAR!
İnsanların müteahhit sicillerine erişebileceği ya da satın almayı düşündükleri gayrimenkullerin tapu bilgilerinin yer alacağı bir otomasyon sistemine ihtiyaç olduğunu vurgulayan TMMOB İl Temsilcisi Hanifi Toptaş, şu açıklamalarda bulundu: “Tapu öncesinde proje üzerindeki satışlarda sicilin tutulması ile ilgili ayrı bir birim kurulabilir. Yani bunu da kim yapabilir? Belediyelerin şu anda işi başından aşkın; ama ya bu belediyede ya da çevre şehircilikte belki tapuda, böyle bir birim kurulabilir. Aslında bu çok kapsamlı bir konu. Sicil tutma noktasında ayrı bir birim kurularak bu iş gerçekleştirilebilir. Neticede bir ruhsatlandırma yapıyorsunuz orda ne kadar bağımsız bölüm olacağı belli ne kadar dükkan, iş yeri, daire numara olarak zaten orada belli oluyor. Bununla alakalı ayrı bir birim kurarsınız. Vatandaşlar en azından sorgulama hakkı elde edebilir. En azından bunu sorgulayabilir. Bugün herhangi bir sözleşme yapıyorsunuz, gayri menkulle alakalı fakat o gayrı menkulün farklı birine de satılıp satılmadığıyla alakalı fikir edinebileceğiniz, bunun sicilinin tutulduğu herhangi bir yer yok.”
Müteahhitlerin kaçmasıyla ortaya çıkan ve son zamanlarda artan mağduriyetlerin önüne geçmenin uzmanların bu işe kafa yormasıyla çok basit olduğunu vurgulayan Toptaş, şu değerlendirmelerde bulundu: “Teknik bir konu aslında, bu işin uzmanları oturduğu zaman bu işi çok rahatlıkla çözebilirler. Yani biz bu işin içindeyiz, en azından bu işle alakalı olan sektörde bununla alakalı devamlı çalışmalar yürüten gerek firmalar olsun, gerek teknik elemanlar olsun veya bunlardan oluşturulmuş herhangi uzman heyet bu işi çok kolay bir şekilde çözebilir. Fakat bununla alakalı herhangi bir çalışma yapılmıyor. Belki dile getirilmediği içi yapılmıyor. En azından biz şimdi bunu dile getirmeye çalışıyoruz. Yani bu istem oluşturulabilir. Zaten teknoloji devrindeyiz. Bugün yapılamayacak bir şey yok. Çok güzel bir sistem hazırlayabilirsiniz bununla alakalı. Yani teminat sistemi oluşturabilirsiniz, bunların sicilinin en azından tutulmasını sağlayabilirsiniz. Bunların hepsini yapabilirsiniz. Yapılamayacak işler değil. Bu sistem böyle devam ederse önümüzde ki yıllarda da bu tarz mağduriyetleri maalesef görmeye devam edeceğiz. Tabi sizle bugün bunla alakalı neler yapılabilir bunu konuşmaya çalıştık. Bunların konuşulması gerekiyor. Bunların konuşulması gerekiyor ki bununla alakalı bir sistem üretilmesi gerekiyor bu sistem üretilmediği sürece de maalesef bu tarz mağduriyetler yaşanmaya devam edecek. Tabi biz şuan ki sistem üzerinden konuşacak olursak en azından sistemi değiştiremeyeceğimiz için vatandaşlarımızı bilgilendirme noktasında neler söyleyebiliriz? Vatandaşlarımız tabi daire alırken dikkat etmesi lazım en azından bu müteahhidin sicilini devlet tutmuyorsa bile kendileri araştırması lazım soruşturması lazım. Sadece yeterli midir değildir. Ama en azından o firmanın güncel durumdaki halini piyasadaki gerek emlakçılardan gerek teknik elemanlardan, gerek malzemecilerden sicilini kendi yöntemleriyle vatandaşlarımızın öğrenmesi lazım. Bunun neticesinde gidip onlarla bu alışverişlerini gerçekleştirmeleri lazım. Yoksa bugün yapılan sözleşmeler çok fazla bir şey ifade etmiyor, Müteahhit kaçtığı sürece bir şey ifade etmiyor. Müteahhit kaçtığı sürece bir şey ifade etmiyor çünkü ortada bir müteahhit yoksa sözleşmenin hiçbir ifadesi yok. Dolayısıyla dediğim gibi vatandaşlarımız daire alırken kendi imkânlarıyla en azından firmayı çok iyi bir şekilde güncel durumlarını çok iyi araştırmaları lazım. Ve bunun neticesinde alışverişlerini gerçekleştirmeleri lazım. Artık devletinde bu konuda ciddi hamleler yapmaları lazım. Artık müteahhit firmaların sicillerini çok iyi tutmaları lazım. Tabi biz teminat sistemi dedik. Ama bu da olabilir farklı bir sistem de olabilir netice itibari ile devletin bu işi idare eden kesimin en azından bu sektöre hükmeden bu sektördeki yönetmelikleri hazırlayan kesimin bununla alakalı ciddi anlamda oturup detaylı bir analiz yapıp vatandaşların bu şekilde mağdur edilmemesi açısından neler yapılabileceğini düşünmesi lazım.”
