GERMANICIA/GERMANIKEIA

Roma  Dönemi  Maraş Kenti

Son yapılan arkeolojik çalış

–

maların sonuçları ortaya çıkana

kadar  Germanicia/Germanike

–

ia Antik Kenti’nin sadece Me

–

zopotamya,  Suriye,  Kapadok

–

ya ve Kilikya’dan gelen ticaret

yollarını  birbirine  bağlayan

Anti-Toroslar’daki  güzergâh

üzerinde yer aldığı bilinmekte

idi. 2000’li yıllardan sonra ya

–

pılan arkeolojik kazılardan elde

edilen  bulgular  ve  araştırma

–

lar sonucunda Germanicia’nın

Kahramanmaraş  ili  sınırları

içerisinde  olduğu  anlaşılmış

–

tır.  Nitekim  Kahramanma

–

raş’ın  stratejik  konumu,  tarih

boyunca pek çok toplumun bu

bölgede  yaşamasına  sebebiyet

vermiştir. Ticari ürün çeşitlili

–

ği ve zenginliği, ekonomisinin

gelişmesini  ve  zenginleşmesi

–

ni sağlamakla birlikte stratejik

konumu,  Maraş’ın  günümüze

kadar önemini korumasına yol

açmıştır.

Antik  kentin  lokalizasyo

–

nunu  kesinleştirecek  veriler

olmasa  da  günümüze  kadar

tespit edilen arkeolojik bulgu

–

lar doğrultusunda, Kahraman

–

maraş il merkezinin doğusun

–

da yer alan ve halk tarafından

“Kara Maraş” olarak adlandı

–

rılan  Dulkadiroğlu  ilçesinin

Dulkadiroğlu, Bağlarbaşı, Na

–

mık Kemal, Şeyh Adil ve Ka

–

nuni  mahallelerini  kapsayan

146 hektarlık alanda yer alan

kalıntıların  Germanicia  Antik

Kenti’ne  ait  olduğu  düşünül

–

mektedir. Söz konusu mahalle

–

ler içerisinde 2017 yılı itibarıyla

farklı ada ve parsellerde, otuza

yakın nokta da mozaik taban,

su  sarnıcı,  çeşitli  mimari  ya

–

pılara ait kalıntılar gibi birçok

taşınamayan  arkeolojik  kültür

varlığı tescillenerek kayıt altına

alınmıştır.

Kentin lokalizasyonu hak

–

kına bilgi veren bir antik kay

–

nağa  henüz  ulaşılamamıştır.

Ancak İS 2. yüzyılda yaşamış

coğrafyacı Ptolemaios’un “Geo

–

praphica” (V.14.8) adlı eserinde

“ Γερμανικεών / Germanikeia”

olarak geçmektedir. Ayrıca İS

3. yüzyılda yaşamış olan Antik

Çağ yazarı Gaius Asinius Qu

–

adratus’un  Parthika’sında  da

kent hakkında bilgiler yer al

–

maktadır.

Roma    Dönemi’ndeki

önemli  krallıklardan  birisi  de

Kahramanmaraş’ı  da  içine

alan  Kommagene  (Comma

–

gene)  Krallığı’dır.  Samosata

(Adıyaman/Samsat),   Perrhe

(Adıyaman/Pirin),  Doliche’nin

(Gaziantep/Dülük)  yanı  sıra

Kommagene  Krallığı’nın  dört

önemli  şehrinden  birisi  olan

Germanicia’nın  IV.  Antiokhos

zamanında  kurulduğu  bilim

dünyasınca kabul görmektedir.

Kentin isminin belirlendiği

tarih olduğu düşünülen İS 38 yı

–

lında Roma İmparatorluğu’nu

İmparator Gaius Iulius Caesar

Augustus Germanicus (Kaligu

–

la/Caligula)  (İS 12- 41) yönet

–

mekteydi.  Roma  İmparatoru

Caligula döneminde (İS 37-41),

Anadolu’nun  vassal  krallıkla

–

rından  biri  olan  Kommagene

Krallığı tahtına IV. Antiokhos’u

485

oturtmuştur. Kommagene vas

–

sal kralı IV. Antiokhos’un (İS

38)  şükran  ifadesi  olarak  im

–

paratorun onuruna “İmparator

Şehri” anlamına gelen Kaisere

–

ia Germanikeia (Lat. Caesarea

Germanicia)  adında  bir  kent

kurduğu ileri sürülmektedir.

Ancak sebebi kesin olarak

bilinmeyen  bir  nedenden  do

–

layı Gaius tarafından bir süre

sonra IV. Antiokhos yönetim

–

den  indirilmiştir.  Fakat  Clau

–

dius’un imparator olmasından

sonra  Kommagene  Krallığı’nı

yeniden  yönetmeye  başlamış

–

tır. Bu bilgiler referans alınarak

Germanicia isminin Gaius’dan

ziyade  Claudius’a  ithafen  ko

–

yulmuş olduğu ileri sürülen bir

diğer düşüncedir.

Germanicus,  kelimesi  im

–

paratorların  tam  isminde  bir

Agnomen (lakap/unvan) olarak

kullanılmıştır.    Bu  Agnomen,

Nero  Claudius  Drusus  Ger

–

manicus’un (14 Ocak İÖ 38-İÖ

9) yani Drusus-I, Yaşlı Drusus

veya Drusus Major olarak da

bilinen ünlü Roma generalinin

Ren  Nehri  civarında  Germen

kabilelerine  karşı  yapmış  ol

–

duğu seferlerin anısında ken

–

disine bir unvan ifadesi olarak

verilmiştir.  Nitekim  Drusus’a

verilen ve “Germanya Fatihi”

anlamına  gelen  Germanicus

unvanı,  oğlu  General  Germa

–

nicus gibi sırasıyla imparator

–

lar olan Caligula, Claudius ve

Nero tarafından da kullanmış

–

tır.

Yani Germanicus unvanı sı

–

rasıyla;

• General Nero Claudius

Drusus Germanicus (İÖ 38-İÖ 9)

• General Germanicus Ju

–

lius Caesar Claudian (İÖ 15-İS

19)

• İmparator Gaius Iulius

Caesar  Augustus  Germanicus

(Caligula)  (İS 12-41)

• İmparator Tiberius Clau

–

dius Caesar Augustus Germa

–

nicus (İÖ 10-İS 54)

• Nero Cladius Caesar Au

–

gustus Germanicus (İS 37-İS 68)

tarafından kullanılmıştır.

Dolayısıyla   Germanicia,

ister  Gaius  (Caligula)  ister

Cladius zamanın da kurulsun

kentin ismi, sadece imparatoru

onurlandırmak için değil onun

şahsında bütün imparatorluğu

onurlandırmak için verilmiş ol

–

malıdır.

Kentin kuruluşu ise Roma

–

lıların hâkimiyeti altına aldık

–

ları  toprakları  belirli  eyaletle

–

re  (Provincia)  bölerek  önemli

merkezlerde  strategialar  (bir

tür yerel yönetim-valilik) oluş

–

turmasına dayanmaktadır. Ro

–

ma’nın  toprakları  genişledik

–

çe  provincialarda  bu  duruma

paralel  olarak  arttırılmış,  Ro

–

ma’nın hâkimiyeti ve kontrolü

sürdürülmeye çalışılmıştır.

Trakya, Kapadokya, Kilikya

ve Suriye eyaletlerinde olduğu

gibi Anadolu’nun birçok eyale

–

tinde stratejik öneme sahip coğ

–

rafi merkezlerde strategiaların

kurulduğu bilinmektedir. Nite

–

kim Samosata, Doliche, Perrhe

gibi  Kommagene  Krallığı’nın

önemli dört şehrinden biri olan

Germanicia’nın Roma İmpara

–

torluğu’nun  Suriye  eyaletinin

(Provincia) önemli bir strategia

merkezi olduğu bazı kaynaklar

–

da  belirtilmektedir.  Stratagos

(Vali) tarafından yönetilmekte

olan bu merkezlerde kentleşme

sürecinin diğer kentlere oranla

daha hızlı olduğu bilinmekte

–

dir. Ancak arkeolojik bulgu ve

yazılı  kaynakların  yetersizli

–

ğinden  dolayı  Germanicia’nın

strategia olma süreci hakkında

henüz bilgi sahibi değiliz.

Germanicia’nın Roma Dö

–

nemi’ndeki tarihi hakkında de

–

taylı  bilgi  sahibi  olmadığımız

gibi Bizans Dönemi’ndeki kay

–

naklardan da geniş bilgi edin

–

mek  mümkün  olmamaktadır.

Bizans Dönemi’ndeki bazı kay

–

naklarda kentin isminin “Ger

–

manicia” yerine “Marasion” ya

da  “Marasin”  olarak  yeniden

geçmeye başladığı belirtilmek

–

tedir. Bu dönemdeki hangi kay

–

naklarda ve neden Marasion ya

da Marasin isimlendirmesinin

kullanılmaya  başlandığı  hak

–

kında ise kesin bilgi bulunma

–

maktadır.

Bizans  Dönemi’nde  Ger

–

manicia’nın önemli bir pisko

–

posluk  merkezi  olduğu  bilin

–

mektedir. İS 4. yüzyılda Roma

İmparatorları  Constantius  (İS

337-361) ve Valens (İS 364-378)

tarafından desteklenen ve Ar

–

yanizm’i  savunan,  Arabissos

(Afşin)  doğumlu  Eudoxius,

Germanicia’da   piskoposluk

yapmıştır.  Eudoxius’un  yanı

sıra  aynı  yüzyıl  veya  farklı

yüzyıllarda  yaşamış  Piskopos

Suras,  Salamanes  (Salamias),

Anaphora  Thomas  ve  John

Germanikeia  Agnomeni  ile

anılmıştır. Yine İS 4. yüzyılda

Hristiyanlığı  derinden  etkile

–

yen Nasuriliğin kurucusu Nes

–

torios ve Bizans İmparatoru III.

GERMANICIA / GERMANIKEIA

486

Kahramanmaraş

Ansiklopedisi

Leo (İS 717-741) Germanicia’da

doğmuştur.  III.  Leo,  impara

–

torluğu  döneminde  Arapların

elindeki  Germanicia’yı  yani,

doğduğu toprakları almak için

sefer  düzenlemiştir.  Ancak

Germanicia  kendi  döneminde

değil, oğlu V. Konstantinos ta

–

rafından İS 746 yılında Araplar

–

dan alınabilmiştir.

1. Konstantinos’un kenti

almasından kısa bir süre sonra

Emevi Halifesi II. Mervan (İS

744-750) tarafından Germanicia

tekrar  alınarak  Arapların  hâ

–

kimiyetine geçmiştir.  Sonraki

dönemlerde Bizans ile Araplar

arasındaki savaşlarla Germani

–

cia’nın iki taraf arasında sürekli

el değiştirdiği ve şehrin nüfu

–

sunda azalmalar olduğu tarihî

kaynaklarda belirtilmektedir.

Germanicia  hakkında  bil

–

giler veren mozaik betimleme

–

lerinin  yanı  sıra  Germanicia

sikkeleri  diğer  önemli  arkeo

–

lojik buluntulara örnek göste

–

rilebilir. Günümüze kadar ele

geçen en erken Germanicia sik

–

keleri İS 2. yüzyıla aittir. Roma

İmparatorları  Marcus  Aureli

–

us, Lucius Verus, Commodus

dönemine (İS 161-180) ait kent

sikkeleri  üzerinde  kentin  adı,

Germanicia  ya  da  Caesarea

Germanicia  olarak  geçmekte

–

dir. Germanicia sikkeleri üze

–

rinde  ön  yüzünde  imparator

portreleri  ve  unvanları,  arka

yüzde ise sadece içinde kentin

adının yazılı olduğu çelenk ya

da kaya üzerinde oturan başı

–

na kule şeklinde taç giydirilmiş

Yunan  tanrıçası  Tykhe  (For

–

tuna-Roma) betimlemeleri yer

almaktadır.  Sikkelerde  Tykhe

bir kaya üzerinde oturur şekil

–

de elinde bereket ve bolluğun

sembolü (Cornucopia) bereket

boynuzu  tutar  şekilde,  ayak

–

ları altında ise yüzmekte olan

ırmak  tanrısı  (Genius)  tasvir

edilmektedir. Irmak tanrısının

yüzmekte olduğu nehir ise, Py

–

ramos’u (Ceyhan) temsil ediyor

olmalıdır. Birçok antik kent sik

–

kesinde gözlemlenen nehir ve

ırmak tanrıları, nehirlerin antik

dönemdeki  önemini  vurgula

–

maktadır.

Birçok Roma kentinin ko

–

ruyucu  tanrıçası  olarak  sem

–

bolize edilen Tykhe’nin başına

takılmış olan “kule taç” kentin

koruyucu  tanrıçası  olduğunu

işaret eden bir atribute olarak

kabul  edilmektedir.  Germa

–

nicia  sikkelerindeki  benzer

betimlemeler  Germanicia’nın

da koruyucu tanrıçasının Tyk

–

he  olduğunu  göstermektedir.

(Cornucopia) bereket boynuzu

bolluk ve bereket getirmesinin

umulmuş  olduğunun  ya  da

Germanicia’nın  sahip  olduğu

bolluğun  tanrıçaya  atfedilme

–

sinin  bir  ikonografisi  olduğu

kanaatini  taşımaktayız.  Sikke

–

lerdeki  betimleme,  tanrıçanın

yanında akmakta olan ve ırmak

tanrısının  (Genius)  yüzdüğü

Pyramos  Nehri’nin  getirmiş

olduğu  bereketi  işaret  etmek

–

tedir.

Günümüze  kadar  tespit

edilen arkeolojik bulgular doğ

–

rultusunda Dulkadiroğlu ilçesi

sınırlarında farklı mahallelerde

ortaya çıkartılan mozaik taban

ve  çeşitli  mimari  yapılara  ait

kalıntılar Germanicia’nın kap

–

ladığı  alan  hakkında  bizlere

bilgiler sunmaktadır. Birçok ar

–

keolojik kültür varlığının tespit

edilmiş olmasına rağmen tespit

edilen parsellerde yoğun konut

dokusunun  olması,  kamulaş

–

tırmanın  yapılmasının  yavaş

–

lamasına  sebep  olmaktadır.

Nitekim bu durum arkeolojik

çalışmaların  hızlanmasını  en

–

gellemektedir. Bu olumsuz sü

–

rece rağmen Kahramanmaraş İl

Kültür Turizm ve Müdürlüğü

ve Kahramanmaraş Müzesi’nin

özverili çalışmaları ile Dulkadi

–

roğlu Mahallesi sınırlarında yer

alan  461  ada  içerisinde  2001,

2009,  2010  yıllarında  farklı

parsellerde kazılar yapılmıştır.

2016 yılı içerisinde ise Kahra

–

manmaraş Müzesi Başkanlığın

–

da ve bilimsel danışmanlığım

–

da aynı ada içerisinde kazılar

yürütülmüştür. Geç Roma-Er

–

ken Bizans Dönemi’ne ait bir

yapı  içerisinde  (Villa?)  ortaya

çıkartılan mozaiklerin bir kıs

–

mı Kahramanmaraş Müzesi’ne

taşınırken bir kısmı hâlen in-si

–

tu olarak kazı alanında sergi

–

lenmektedir. Ortaya çıkartılan

mozaik tabanların ne tür bina

komplekslerine ait olduğu be

–

lirlenememiş olmasına rağmen

mozaikler  üzerinde  görülen

doğa,  insan,  hayvan,  bitki  ve

yapı  betimlemeleri  yapıldığı

dönemin  sosyal  yaşamını  an

–

latması bakımından son derece

önemlidir. Yine de Germanicia

olarak  düşündüğümüz  böl

–

gede yapılan kazılarda ortaya

çıkartılan birkaç yapı kalıntısı

ile kentin tümü hakkında bil

–

gilerin elde edilmesi mümkün

değildir.

Roma  Dönemi  Germani

–

487

cia’sı veya Hellenistik Dönem

Antiochia Ad Taurum hakkın

–

daki  bilgilerimiz  oldukça  kı

–

sıtlıdır.  İlerleyen  zamanlarda

yapılacak olan arkeolojik kazı

ve araştırmalar ile sorularımıza

karşılık  olan  cevapların  bulu

–

nacağı kuşkusuzdur.

KAYNAKÇA:

Adolf  LIPPOLD,  “Eudoxios”,

Der

Kleine Pauly: Lexikon der Antike, (Eds.

Sontheimer Walther, and Konrat Zieg

–

ler),

Drückenmüller 1964.

Ahmet BİLİR – Oktay DUMANKA

–

YA,  “From Apollonia Ad  Rhynda

–

cum to Propontis”

Odryses’ten Nilü

–

fer’e  Uluslararası  Sempozyumu,

(Ed.,

1. Şahin S. Sevim ve D. Yavaş), 13-15

Kasım 2015, Bursa 2016, s. 167-188.

Ahmet BİLİR – Pınar PINARCIK –

Emre OKAN – Güzin BİLİR, “The

Agriculture and Trade in the Ancient

Age in Duzce in the Light of the Pru

–

sias ad Hypium Coins”,

Proceedings

of the 1st International Yew Workshop

2015,

Duzce University, Duzce 28th

September-4th  October  2015,  (Eds.

9. Aksoy and S. Aslan), 2015, s. 2-9.

ANNA COMNENA,

Alexiad,

(Trans.

1. A. Dawes),  Byzantine  Series,

Cambridge, Ontario 2000.

Anne Elizabeth, REDGATE,

The Pe

–

ople of Europe-The Armenians,

Oxford,

Blackwell 1998.

Arnold Hugh Martin JONES,

Cities of

the Eastern Roman Provinces,

Oxford

1998.

Ayşe  ERSOY,  “Mozaiklerle  Adım

Adım Kayıp Kent Germanikeia’ya”

Dağların Gazeli Maraş,

İstanbul 2010,

212. 185-212.

Ayşe ERSOY,

Mozaiklerle Yeniden Do

–

ğan Kent Germanicia,

(Ed. F. Eker), Al

–

manya, Berlin 2017.

CASSIUS  DIO,

Historia  Romana,

(Trans.  E.  Carry)  (Loeb),  London

1954.

Chronicon PASCHALE,

284-628 AD,

(Trans.  Michael  Whitby  and  Mary

Whitby), Liverpool 1989.

David Sutherland WALLACE-HAD

–

RILL,

Christian Antioch: A Study of

Early  Christian  Thought  in  the  East,

Cambridge University Press, Camb

–

ridge 1982.

Edward GIBBON,

The History of The

Decline And Fall of The Roman Empire,

1831. Cadell Press, 1831.

Emre OKAN, “Tyhke Ya da Fortuna”,

Tyhke Sanat ve Tasarım Dergisi,

Cilt 1,

Germanicia Mozaiklerinden Detaylar

Resimler: A. ERSOY, 2014, 2017 Yılı Yayınlarından Alınmıştır

GERMANICIA / GERMANIKEIA

Germanicia Taban Mozaiklerinden Detaylar

Resimler: A. ERSOY, 2014, 2017 Yılı Yayınlarından Alınmıştır

488

Kahramanmaraş

Ansiklopedisi

Sayı 1, 2016, s. 1-14.

Foss,  CLIVE,  “Germanikeia”,

The

Oxford Dictionary of Byzantium.

Vol.

2. New York-Oxford 1991, s. 845.

Georg OSTROGORSKY,

Bizans Dev

–

leti Tarihi,

(Çev. F. Işıltan), Ankara

2011.

George FINLAY,

History of the Byzan

–

tine Empire,

from DCCXVI to MLVII.

Vol. 33. JM Dent & Company, 1906.

Henry CHADWICK,

The Church in

Ancient Society: From Galilee to Gre

–

gory the Great.,

Oxford 2004.

http://syri.ac/diyarbakir-turkey-mer

–

yem-ana-kilisesi-diyr-00334  Erişim

Tarihi: 20.02.2018.

IOANNES  KINNAMOS,

(Historia)

Ioannes Kinnamos’un Historia’sı

(1118-

1176). (Yayına Hazırlayan: Işın De

–

mirkent), Ankara 2001.

İlyas  GÖKHAN,  “Roma  ve  Bizans

Döneminde  Germanicia  (Maraş)”,

Kapadokya Tarih ve Sosyal Bilimler Der

–

gisi,

2, 2014, s. 76-87.

John H. ROSSER,

Historical dictionary

of Byzantium,

2011.

Kamil  Levent  ZOROĞLU,  “Kahra

–

manmaraş’ın İlkçağdaki Yeri”,

1. Kah

–

ramanmaraş Sempozyumu,

6-8 Mayıs

2004, Cilt 1. İstanbul 2005, s. 303-307.

Karl  Joseph  von  HEFELE  –  Willi

–

am R. CLARK – E. H. PLUMPTRE

– Henry Nutcombe OXENHAM, A

History of the Councils of the Church,

from the Original Documents / By the

Right Rev. Charles Joseph Hefele T. & T.

Clark,

Edinburgh 1883.

Maurice  SARTRE,

The  Middle  East

under Rome,

Cambridge 2005.

Meryem  ACARA,  “Bizans  Döne

–

mi’nde Maraş”,

Dağların Gazali Ma

–

raş,

İstanbul 2010, s. 213-232.

Michael GRANT,

Roma’dan Bizans’a.

İ.S. Beşinci Yüzyıl,

(Çev. Z. Zühre İlk

–

gelen), İstanbul 2000.

Özden ÜRKMEZ “Antiochia ad Ta

–

urum”,

Kahramanmaraş Ansiklopedisi,

Cilt 1/A, 2016, s. 309-310.

Özden  ÜRKMEZ  “Antiochus  IV”,

Kahramanmaraş  Ansiklopedisi,

Cilt

1/A, 2016, s.  309.

Özden ÜRKMEZ, “Eski Çağ’da Ma

–

raş ya da Marqašti Germanicia”

KSÜ

Sosyal  Bilimler  Dergisi,

1. 11,  S.  2,

2014, s. 67-95.

Paul B. CLAYTON Jr,

The Christology

of Theodoret of Cyrus: Antiochene Chris

–

tology from the Council of Ephesus (431)

to the Council of Chalcedon (451),

Ox

–

ford University Press, Oxford 2007.

Timothy E. GREGORY, “Nestorios”,

The Oxford Dictionary of Byzantium,

Vol.  2,  New  York-Oxford  1991,  s.

1460.

William  Mitchell  RAMSAY,

Anado

–

lu’nun Tarihî Coğrafyası,

(Çev. M. Pek

–

taş), İstanbul, 1960.

OKTAY DUMANKAYA

Kaynak: ansiklopedi.ksu.edu.tr